Како повеќето, особено откако имам инстант-пристап преку мобилен (има смисла сеуште да ги нарекуваме мобилните „паметни телефони“ кога веќе ретко да видиш „обичен“?!), трошам голем дел од слободниот период на Фејсбук. Па, во периодов пробувам да се ставам во ред со апликацијата StayFocusd (да, ја инсталирав и на мобилен). Во принцип станува збор за алатка за самоконтрола, екстензија за Гугл Хром, со која си определуваш колку време смееш да потрошиш на одредени сајтови во текот на денот. Кога си поминал да речеме 30 мин. на ФБ, апликацијата ти го блокира пристапот до сајтот во остатокот од денот. Се разбира, на крај ако си запнал да отвориш ФБ по оној временски период кој со апликацијата си го определил, ништо не те спречува. Но, барем ќе треба да поминеш уште еден чекор кој можеби ќе те предомисли и ќе направи да се чувствуваш дека се лажеш себеси. Има оценка 4.6, така да, мора да дава резултати нели?
Според одредени истражувања, 79% од сопствениците на мобилни го проверуваат својот телефон во рок од 15 мин. откако ќе се разбудат, а го проверуваат телефонот дури 34 пати во текот на целиот ден (според инсајдерски истражувања, оваа бројка оди до над 100 пати!). Веќе нема што да си признаваме сами пред себе: факт е дека сме зависни од мобилните. Нир Ејал, успешен претприемач од Силиконската долина (има некој неуспешен во Долинава?!), во својата книга Hooked: A Guide to Building Habit-Forming Products* вели дека „дигиталните услуги кои ги користиме „по навика“ го менуваат нашето секојдневно однесување, на начин токму како што планирале нивните дизајнери. Нашите избори ни се инжинирани.“ Како го прават ова дизајнерите на апликациите? Краткиот одговор е: не прават зависни од дигиталните услуги со интегрирани „јадици“ во самите апликации. „Преку последователни заразни циклуси, успешните производи ја достигнуваат својата ултимативна цел на user engagement, враќајки ги корисниците постојано на производот, без да зависат од агресивен, скап маркетинг“, вели Ејал. На кратко, трикот е да успееш да го поврзеш производот – преку овие „јадици“ – „со дневните рутини и емоции на корисниците“.
Ејал нуди едноставен модел како успешните компании го постигнуваат овој ефект низ четири фази: trigger (интерен и екстерен), дејствие, варијабилна награда и „инвестиција“ од самиот корисник. На пример, релативно доцна отворив Фејсбук, од радозналост (интерен trigger). Следуваат безбројте дејствија кои ти се опција на ѕид – од следење пријатели и организации, до гледање видеа, влегување во дискусии, споделување фотки итн. Добрите компании, како ФБ, бара начини како да те враќа на овој чекор преку обезбедување едноставен дизајн на апликацијата (кој се не користи ФБ нели?!) во комбинација со психолошки фактори (да се пофалиш каде си бил, што си јадел, со кој си бил, што паметно имаш да кажеш и сл., се се ова всушност мали чекори кои имаат одредено психолошко влијание врз нас). Се разбира, сето ова се прави за „варијабилната награда“ – лајкови на пост кои ти бустаат его (т.н. „награда од племето“), но и други „награди“ кои очекуваш да ги најдеш, но не знаеш со сигурност што ќе бидат (какви слики споделила другарка ти додека била на одмор во Грција, кој став го заземал одреден политичар за нешто што ти е битно, т.н. „награди од лов“). На крај, loop-от се затвара со „инвестициите“ – одличен дизајн кој те тера да вложиш малку енергија да ја „нахраниш“ апликацијата со податоци за себе како и учење што има плус за да се вратиш на чекор еден.
Мала дигресија. Во анти-капиталистичката литература познат е аргументот против корпорациите кои „фабрикуваат потреби“ преку скапи реклами и маркетинг, како и филозофската дебата за колку во вакви услови човекот е навистина слободен, колку тој самиот ги прави изборите или пак некој вештачки му ги наметнува, а тој само несвесно го врши физичкиот акт на избор. Се разбира, овие критичари секогаш оставаат слободен прозорец за тие самите да „избегаат“ од стапицата и да ни ја посочат од безбедно место на нас останатите, нели?! Без разлика, во една реченица, длабоко сум убеден дека ако немаш добар производ, ако на клиентите не им понудиш вистинска вредност, џабе ти се сите реклами, особено на долг рок, во конкурентни пазари. Ова посебно важи во ерата на Интернетот каде што информациите се пренесуваат за минута до милиони потрошувачи, со што потрошувачите стануваат поинформирани, позахтевни.
Во еден дел од книгата (стр. 124) Ејал вели дека „компаниите кои успешно го менуваат однесувањето на корисниците всушност им нудат имплицитен избор помеѓу стариот начин на кој правеле одредена работа и новиот, подобар начин на исполнување на истата потреба“. Патем, неговите предавања и книга се еден добар прирачник за дизајнери на дигитални услуги како да креираат апликации кои ни влегуваат под кожа и како ова знаење можеме да го искористиме за поттикнување добри и корисни навики. Поточно, „ги учи иноваторите како да креираат производи да им помагаат на луѓето да ги прават оние работи кои сакаат да ги прават, но поради недостиг на решение, не ги прават“. Ахава Лајбтаг, мислам дека одлично го сумира овој предизвик кога вели дека треба да ја „прилагодиме нашата содржина со нашите бизнис цели истовремено овозможувајќи му на корисникот најугоден пат да ги постигне своите“.
Но, што ако ни ги фабрикуваат и целите?!
*Одлична презентација на книгата во слајдови тука.
