Се надеваме дека нема да бидете разочарани бидејќи не се работи за ново „реално“ шоу. Всушност, се работи за реактори на нуклеарна фузија и создавањето на плазма која има температура како ѕвезда.
Пред некое време пишувавме за Wendelstein 7-X, таканаречениот стеларатор кој Германија го тестира како прв реактор на нуклеарна фузија кој користи нов, далеку поефикасен тип на дизајн создаден со учество на алгоритам во неговото дизајнирање. Првото тестирање беше успешно, па сега конечно беше тестиран повторно со вистинска плазма.
Од друга страна пристигна уште една вест – дека Кина успеа да задржи плазма цели 102 секунди во сопствен реактор на нуклеарна фузија. Тоа е повеќе и од германскиот реактор, а нормално за градењето на кинескиот не се дигна толкава прашина.
Што е „финтата“ со нуклеарната фузија
Во основата постојат два типа на нуклеарни реакции – фисија (одвојување) и фузија (спојување). Во првиот случај најчесто се користи некој природно-радиоактивен материјал како на пр. ураниум, плутониум и сл. Тој сам по себе емитува зраци (најчесто високоенергични протони) кои во судир со друг материјал (на пр. вода) го загреваат. Топлинската енергија потоа се користи да врти турбини кои пак создаваат струја. Прилично едноставно и релативно безбедно.
За жал потрошениот нуклеарен материјал е преопасен да се пушти низ лавабо бидејќи продолжува да зрачи, а зраците предизвикуваат радиоактивно загадување преку уништување на структурата на биолошките клетки и раскинување на врските во ДНК, што често резултира во лоши мутации.
Од друга страна, поентата на нуклеарната фузија е да биде суперчист извор на енергија кој ќе даде далеку повеќе енергија него фисијата. Како? При делењето на врските на атомско ниво се ослободува складираната енергија која настанала при спојување, но при насилно набивање на атомски јадра на полесни елементи се ослободува огромна енергија која е далеку поголема него при распаѓањето на ураниумот или плутониумот.
Таа енергија потоа се враќа назад за предизвикување на ново спојување, кое повторно произведува повеќе енергија него што троши и така во циклус се` додека не се создаде едно парче плазма која има температура како една пристојна ѕвезда. Тоа значи плазма на неколку милиони степени целзиусови и која навистина може да се пофали дека се чувствува како ѕвезда.
Единствениот начин плазмата да се задржи и да не испоубие се` живо околу неа е преку нејзино задржување со моќно магнетно поле. Всушност, дизајните на сите реактори на нуклеарна фузија се базираат на суперсилни електромагнети кои го опкружуваат жаришното место. Основниот проблем во дизајнот на реакторот е како да се распоредени магнетите за да имаат најефикасен начин за задржување на плазмата и создавање на вишок енергија. Токму овој проблем го решаваше Wendelstein 7-X со чудниот и интересен дизајн.
Кој победи во создавањето на ѕвездите – Кина или Германија?
Сметам дека не постои „победник“ во научните достигнувања, особено кога се работи за извор на енергија кој е чист, ефикасен и потенцијалот на задоволувањето на енергетските потреби.
Како и да е изгледа дека кинезите овој пат постигнаа малку подобри резултати. Како што спомнав погоре, главниот проблем во нуклеарната фузија е како да се задржи плазмата без да се разлета насекаде и да направи хаос. Дизајните на реакторите се различни, и постојано се тестира што подолго време кое може да се постигне за работа.
Германците пред некој ден постигнаа задржување на плазмата од четвртина секунда. По една недела кинезите постигнаа задржување од цели 102 секунди, што е 408 пати повеќе. Кинескиот реактор се базира на токамак дизајнот, кој е оригинално руски.
Како и да е ова се одлични вести за напредокот на технологијата во областа на нуклеарна фузија која релативно тапкаше во место неколку децении. Тоа што останува е да се почека МТЕР (меѓународен термонуклеарен експериментален реактор) кој е проект на 35 држави и ќе почне со работа во 2027 г. Овој веројатно ќе ги засрами овие два реактори кои ви ги претставивме низ овој текст.
И запомнете – ако видите плазма во ваша близина не ја пипајте, и особено не ја мешајте со млеко.
